Πέμπτη, Φεβρουαρίου 15, 2007

Αισθητική και ασθένεια



Μεταφέρω ένα άρθρο του Γ. Αγγελόπουλου που διάβασα χθες στα «Νέα» γιατί με ενθουσίασε και διότι με έκανε να σκεφθώ προς μια κατεύθυνση που δεν θίγεται συχνά από την κλασική Ιατρική.

Λέει το άρθρο:

Η Εβ Λαπούζ είναι « κοινωνική αισθητικός». Στο αντικαρκινικό κέντρο του Μπορντό, προσφέρει αισθητικές φροντίδες στις καρκινοπαθείς. Φροντίζει γυναίκες όπως η 24χρονη Καρολίν, η οποία αρρώστησε πριν από ένα χρόνο και υποβλήθηκε σε πολλές χημειοθεραπείες. «Χρειάστηκα ένα μήνα για να προσαρμοστώ στο γεγονός ότι έχανα τα μαλλιά μου. Δεν ήθελα να κοιταχτώ σε καθρέφτη. Αφού όμως με περιποιήθηκε η Καρολίν, μπόρεσα να ξαναβγώ για ψώνια στα μαγαζιά, μακιγιαρισμένη και με ένα μαντίλι στο κεφάλι».

Η Εβ Λαπούζ της έμαθε πώς να σχεδιάζει βλεφαρίδες και φρύδια στο πρόσωπο της, πώς να καμουφλάρει τους μαύρους κύκλους γύρω από τα μάτια, πώς να ενυδατώνει το πρόσωπο της μετά τις επώδυνες και κοπιαστικές χημειοθεραπείες.

Η μητέρα της Καρολίν είναι ενθουσιασμένη : « Τη χαλαρώνει πάρα πολύ. Αφού περάσει η αισθητικός , συχνά αποκοιμιέται για μια δυο ώρες». Η νεαρή ασθενής συμφωνεί: «Μια επίσκεψη της Εβ είναι σαν μορφίνη. Όταν εκείνη είναι εδώ, δεν χρειάζεται να πατάω την αντλία του ναρκωτικού, για να αντιμετωπίσω τον πόνο.»

Γιατροί και ψυχολόγοι προσανατολίζουν τακτικά την Εβ Λαπούζ στις ασθενείς που αισθάνονται τον περισσότερο πόνο. Όταν οι ασθενείς έχουν υποστεί μια επίθεση με τις ακτινοβολίες ή στο χειρουργείο, η εικόνα του σώματος τους έχει αλλάξει εντελώς, εξηγεί ο γιατρός Λακντιά, ειδικός στον πόνο. Δεν αναγνωρίζουν πλέον τον εαυτό τους σε αυτό το μωλωπισμένο περίβλημα. Γίνονται περισσότερο αντικείμενο παρά υποκείμενο. Η προσέγγιση με την αφή επιτρέπει να κινητοποιηθεί το αίσθημα της ευεξίας σε ένα τμήμα του σώματος, κάτι που βοηθάει να ανασυγκροτηθούν, να συνέλθουν.

Όπως λέει και μια ασθενής, το να παραμείνεις ωραία είναι ένας άλλος τρόπος για να καταπολεμήσεις την ασθένεια. Κυρίως στο βλέμμα του άλλου, όπου οι ασθενείς τόσο φοβούνται τον οίκτο.



Βρήκα συγκλονιστική αυτή την ματιά, μέσα από μια προοπτική αισθητικής, πάνω στο ανθρώπινο σώμα που πάσχει.

Πράγματι η αρρώστια είναι μια επίθεση πάνω στο σώμα μας, ένα ναρκισσιστικό πλήγμα το οποίο καλούμεθα να ξεπεράσουμε.

Πολλοί είναι αυτοί που αισθάνονται ότι το σώμα τους, τους πρόδωσε. Ο οργανισμός τους τα έβαλε με τα ίδια του τα κύτταρα και άρχισε να τα καταστρέφει. Οι γιατροί τους λέμε ότι πρόκειται για αυτοάνοσο νόσημα, εκείνοι ξέρουν ότι το πάγκρεας δεν βγάζει πια ινσουλίνη ή ότι οι αρθρώσεις τους πονάνε και πρήζονται ή ότι ο θυρεοειδής τους σταμάτησε να λειτουργεί.

Ακόμα και απλές φυσιολογικές καταστάσεις, μπορεί να μας προκαλέσουν θλίψη. Η αλλαγή που παρατηρούν οι γυναίκες στο σώμα τους όταν μπουν στην εμμηνόπαυση, η μειωμένη στυτική λειτουργία στους άνδρες μετά από κάποια ηλικία, διαφορετική για τον καθένα.

Οι γιατροί φροντίζουν να αποκατασταθούν οι βιολογικές παράμετροι, δεν σκέπτονται καν ότι μπορεί η ύπαρξη και μόνο του νοσήματος να έχει αλλάξει δραστικά την εικόνα που είχε το άτομο για τον εαυτό του. Αυτό ακόμα και αν δεν επιφέρει εξωτερικές αλλαγές ή σημάδια.

Ίσως όμως αν ασχοληθούμε λίγο με την αποκατάσταση αυτής της εικόνας, ακόμα και σε εξωτερικό εφήμερο επίπεδο, όπως η γαλλίδα αισθητικός, μπορεί να πετύχουμε αποτελέσματα ανάλογα με αυτά ψυχολογικής υποστήριξης μηνών.

Μου έρχονται στο νου δύο ασθενείς μου. Ο ένας αγόρι τότε 18 ετών που παρουσίασε διαβήτη στα 17 του, μου είπε, πριν από πολλά χρόνια, «είναι μεγάλο σπάσιμο να βλέπεις τους άλλους να έχουν την τσατσάρα στο τσεπάκι που εγώ έχω την σύριγγα ινσουλίνης».

Μια άλλη κοπέλα, πρόσφατα κοιτώντας τα δάκτυλα της που είχαν μαυρίσει και σκληρύνει από τα τρυπήματα για να κάνει τις καθημερινές της μετρήσεις, μονολογούσε δυνατά: «είδατε πως έχουν καταντήσει;». Αισθάνθηκα τη λύπηση που ένοιωθε για το σώμα της και διερωτήθηκα κατά πόσο το αγαπάει παρόλα αυτά, ή του χρεώνει την ταλαιπωρία που περνάει κάθε μέρα.

Πιστεύω ότι αν δεν συμφιλιωθεί κανείς με το σώμα του, ακόμα και όταν αυτό «ακρωτηριασθεί» με την ευρύτερη έννοια του όρου, δεν μπορεί να το φροντίσει και να συμβάλει στην καθημερινή θεραπευτική αντιμετώπιση.

Πολλοί είναι εκείνοι, πέραν των γιατρών, που μπορούν να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Βλέπει κανείς τι διάσταση μπορεί να πάρει ένα επάγγελμα σαν αυτό της αισθητικού, που θεωρείται ότι καλύπτει τις ματαιόδοξες και επιφανειακές ανάγκες των γυναικών.

Μήπως άραγε η μη ενασχόληση των θεραπευτών με αυτή την αισθητική πλευρά, υποκρύπτει κάποιου είδους πουριτανισμό, ή έχει να κάνει και με το φύλο του θεραπευτή;

12 σχόλια:

ΔΙΟΝΥΣΟΣ είπε...

Οι παλιοί καθηγητές μας στον Ευαγγελισμό μας υπενθύμιζαν ότι πέρα από κινητοποίηση του εντέρου και ηλεκτρολυτικές διαταραχές μετεγχειρητικά όταν η χειρουργημένη γυναίκα βαφόταν και ό αντίστοιχος άνδρας ξυριζόταν είχαν ξεπεράσει οριστικά πόνους και κακουχίες μιας βαρειάς επέμβασης, και το παρατηρούσαμε.
Σήμερα άν υπενθυμίσω σε μια νέα ή ώριμη υπο χημειοθεραπεία καρκινοπαθή ότι στην Ελληνική πραγματικότητα έχει 8% διαρκή πιθανότητα να πάει από τροχαίο, και ποιά είναι ακριβώς τα αντίστοιχα ποσοστά για το στάδιο και τη νόσο της ήρεμα και κοιτώντας της στα μάτια διαπιστώνω ότι συνήθως τις τονώνει και δείχνουν την ευγνωμοσύνη της "κυνικής" μας στήριξης. Δεν πρέπει να είναι "άγνωστες χώρες" για την αλληλοεπίδραση στον χρόνιο ασθενή μας η σεξουαλική ζωή του, η αισθητική του βελτίωση, η ασφαλιστική υποστήριξη ιδίως από τους κοντινούς συγγενείς,συχνά ερευνόμενο και διαπιστούμενο. Πολλές φορές εκ του αντιθέτου, τι ωφέλεια θα προσφέρει ένα λαστέξ για κάλυψη περιττών λιπών σε μιά παχύδερμο παρά ανεπιθύμιτη δυσκινησία και πιθανές θρομβώσεις. Οι ανοιχτές και εφόλης της ύλης επικοινωνίες θεραπευτή και ασθενούς έχουν μία εξαίρεση, την υποστροφή μελαγχολία,τίς "κλαψιάρες" όχι από ανασφάλεια αλλά απο ψυχική αδυναμία, εκεί απαιτείται η εμπειρία και της αντίστοιχης ειδικότητας για υποστήριξη,συνήθως δεν λειτουργεί η εμπιστοσύνη της αυθεντίας των λόγων μας και υπάρχουν πολλάκις προβλήματα παρακολούθησης βασικών οδηγιών της αγωγής. Το έλασσον μπορεί να κυριαρχει στο θολωμένο μυαλό και ο πχ ανατριχιαστικός ήχος των εργαλείων να αποτρέπει επί δεκαετία μια αναγκαία μικροεπέμβαση. Στην Ελληνική πραγματικότητα μερικοί συνάδελφοι δεν έχουν ακόμα σταθμίσει το ρόλο και την υπογραφή τους ακόμα και για "απλά" ζητήματα άδειας οπλοκατοχής, δυστυχώς......

athanasia είπε...

Aγαπητή Μαριάννα,

Με συγκίνησε πολύ αυτό το post.

Θυμήθηκα την αδελφή μου, τις χημειοθεραπείες, την κακή εξέλιξή της, το τερματικό στάδιο.

Θυμήθηκα τον θυμό της με τον εαυτό της, τον φόβο της, τις μεταπτώσεις ανάμεσα στην απόλυτη παραίτηση και στην παράλογη αισιοδοξία, την ικεσία στο βλέμμα της να την διαβεβαιώσουμε ότι (σε πείσμα όλων) θα γίνει καλά.

Την πρώτη φορά που αγόρασα καλλυντικά για δύσκολες χρήσεις ήταν μια μέρα που πίστευα ότι είχα εξαντλήσει όλες τις άλλες μεθόδους που μπορούσα να φανταστώ για να την κάνω να αισθανθεί καλύτερα, και δεν ήθελα ούτε είχε νόημα να λέω ανοησίες σε μια έξυπνη και μορφωμένη γυναίκα.

Θυμάμαι ότι ράγισε η φωνή μου όταν εξήγησα στις αισθητικούς τί ακριβώς έψαχνα. Έψαξαν σε όλα τα stands, πρότειναν, συμβούλευσαν, ευχήθηκαν.

Πήγα να τη δω στο νοσοκομείο με το σακκουλάκι ανά χείρας. Ήταν δύσκολη μέρα, είχε διώξει τους πάντες λίγο πριν μπώ στο δωμάτιο, κι όμως αυτό το σακκουλάκι έκανε τη δουλειά του.

Ακολούθησαν πολύ δυσκολότερες στιγμές, οδυνηρές για όλους, που κράτησαν μήνες. Στο διάστημα αυτό, τα σακκουλάκια των καλλυντικών συνεχίστηκαν, ως την ημέρα που χειροτέρευσε τελειωτικά και αμετάκλητα.

Κράτησε δίπλα της ως το τέλος το νεσεσαίρ με τους θησαυρούς, έστω κι αν στο τέλος περίμενε εμένα για να τη βοηθήσω να το χρησιμοποιήσει.

Αν δεν το είχα ζήσει, δεν θα πίστευα ότι αυτή η διαδικασία θα έδινε τόσες πολύτιμες στιγμές αυτοεκτίμησης, ελπίδας και ξενοιασιάς.

Ούτε θα φανταζόμουν ότι η φροντίδα του "περιττού" σε μια δύσκολη κατάσταση είναι τέτοια ανακούφιση όχι μόνον για τον άρρωστο αλλά και για τους δικούς του.

Nikos Dimou είπε...

συγγνώμη για την παρέμβαση αλλά το σχόλιο της athanasia έκανε το θέμα τόσο απτό, συγκεκριμένο και δυνατό που ένιωσα την ανάγκη να το πω.

Marianna είπε...

@athanasia

θα ήθελα τόσο πολύ να μην είχα παρόμοια εμπειρία.
Οταν διαγνώσθηκε ο καρκίνος η αδελφή μου ήταν 45 ετών. Όμορφη, πάντα περιποιημένη δεν εμφανιζόταν πουθενά ατημέλητη.Στο Λονδίνο λίγο πριν αρχίσει την πρώτη χημειοθεραπεία ψάχναμε για το κατάλληλο μολύβι φρυδιών, για όταν αυτά θα έπεφταν.
Τα 3 χρόνια που ακολουθησαν ήταν κόλαση, αλλά η εικόνα της δεν άλλαξε. Ηξερε απόλυτα τι συνέβαινε, έδινε κουράγιο σε όλους και υπήρχε ένας απέραντος θαυμασμός από όλους όσοι ήταν γύρω της.
Προς το τέλος μου έίπε :"κοίτα μην τους αφήσεις και με πάρουν έτσι"
Ήξερα καλά τι εννούσε και το τήρησα.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΟΛΙΟΣ είπε...

Η εικόνα του σώματος περνάει όντως μέσα από πουριτανικλά φίλτρα.

Θυμάμαι αντίδραση φίλου μου έλληνα στις ΗΠΑ όταν είδε ασθενή με καροτσάκι να φτιάχνει τα μαλλιά της σε ακριβό salon. "Τι τα θέλει όλα αυτά έτσι πως είναι;"

Σε σοβαρά ιδρύματα και με κάποια οικονομική επιφάνεια φυσικά υπάρχουν ειδικοί που ασχολούνται ακριβώς με την αυτοεικόνα του ασθενή μετά από παραμορφωτικές επεμβάσεις.

Υπάρχουν περιστατικά όπου ασθενείς αυτοκτονήσαν όταν είδαν απροετοίμαστοι την εικόνα τους. Ειδικά μετά από εγχειρήσεις ΩΡΛ η παραμόρφωση μπορεί να είναι εξαιρετικά εκτεταμένη.

Αλλά ο πουριτανισμός έγκειται στο ότι ο ασθενής πρέπει να δείχνει ότι είναι άρρωστος

Ναυαγός είπε...

Το ποστ σας αγγίζει τις πιο λεπτές ανθρώπινες χορδές όπως και τα σχόλια.

Και συμβάλλει σε αυτό που λέμε "κατανόηση του άλλου", και συγκεκριμένα του αρρώστου.

Marianna είπε...

@antonios liolios

Πράγματι η διάσταση του πουριτανισμού στην ασθένεια ή σε κάποια μορφή αναπηρίας, είναι πολύ σημαντική. Οταν π.χ ακούς και λένε:" δεν βλέπει πως είναι, φοράει και μίνι" για κάποια που έχει μια δυσμορφία, μπορεί να εννοούν: "αφού ο Θεός την έκανε με κουσούρι, πρέπει να το αποδεχθεί και να μην επεμβαίνει για να το καλύψει.

@ναυαγός

Ευχαριστώ γι'αυτό το σχόλιο. Εμένα, πέρα από την κατανόηση του άλλου, η καταγραφή των σκέψεων, με βοηθάει αφενός στο ξεκαθάρισμα τους, αφετέρου στο να ψάξω λίγο παραπέρα

swma είπε...

Marianna said...
Οταν π.χ ακούς και λένε:" δεν βλέπει πως είναι, φοράει και μίνι" για κάποια που έχει μια δυσμορφία, μπορεί να εννοούν: "αφού ο Θεός την έκανε με κουσούρι, πρέπει να το αποδεχθεί και να μην επεμβαίνει για να το καλύψει.


......
Στο παράδειγμα σας δεν το καλύπτει. Κάνει ακριβώς το αντίθετο: το αποκαλύπτει.

Δεν θα έλεγα ότι εκφράζεται πουριτανισμός σε αυτή την περίπτωση, αλλα φασιστική αντιμετώπιση (και ενδόμυχος τρόμος) προς το διαφορετικό.


Νομίζω ότι ενοχλεί η πλήρης αποδοχή της ασθενειας, γιατί τότε χάνει το υγειές την κοινωνική ισχύ του.

(Μια προσπάθεια να ξεπεράσεις το "πρόβλημα" σου επιτρέπουν-και σε παρακινούν κι όλας! Όχι, Χριστιανέ μου, να το βγάζεις στην φορα!!!)

GEORGIA SANDI είπε...

Αναρωτιέμαι αν το γήρας μπορεί να θεωρηθεί ασθένεια. Μόνο με αυτήν την προϋπόθεση θα είχε θέση εδώ το σχόλιό μου. Στο κατώλι του γήρατος (59),με ασθένειες που δεν είναι απειλητικές της ζωής (σπονδυλοαρθρίτιδα, δισκοκήλες τέσσερις τον αριθμό, μια βρογχοκήλη θυρεοειδούς, κάτι ψιλοεντερικά, κάτι ψιλοουρολογικά - σιγά το πράμα, σοβαρά μιλάω) αλλά με τις συνέπειες του πανδαμάτορα χρόνου να διαφοροποιούν την εικόνα μου. Και να θέτουν, εκ νέου, οντολογικά προβλήματα: ποια είμαι; αυτή που δείχνει ο καθρέφτης; αυτή που κατεβαίνει προσεκτικά τα σκαλοπάτια (επειδή στο κατέβασμα σκάλας η σπονδυλική μου στήλη έχει τους λόγους της να μου διαμαρτύρεται); αυτή που κολυμπάει μόνο ανάσκελα, επειδή οι δίσκοι του αυχένα δεν επιτρέπουν τα υπόλοιπα στιλ; αυτή που ξεχνάει όλα τα πρόσφατα και θυμάται τις παλιές μόνο γνώσεις; αυτή που βλέπουν παλιοί γνωστοί μου, αν μεσολαβήσει καιρός απ' την τελευταία συνάντηση (5 χρόνια, ας πούμε) και δείχνουν μια μικρή έκπληξη στο αντίκρυσμά μου;ποια είμαι; αυτή που νιώθω; πώς νιώθω; τι νιώθω; μόνο στο τελευταίο ερώτημα ξέρω ν'απαντήσω. Φόβο νιώθω. Για τα χρόνια που έρχονται. Φοβάμαι το γήρας. Το θάνατο δεν τον φοβάμαι. Στη ζωή μου τον σκέφτηκα πολύ. Και κατάληξα πως ο κόσμος μπορεί θαυμάσια να συνεχίζει να υπάρχει και χωρίς εμένα. Είναι πολύ ναρκισσιστικό συναίσθημα, τελικά, ο φόβος του θανάτου (νομίζω). Ο τρόπος του είναι -εκτός όλων των άλλων- αντιαισθητικός. Ακόμη κι όταν πεθάνει κανείς, όχι νέος από καρκίνο, αλλά σε βαθύ γήρας.
Δεν περιμένω απάντηση. Το σχόλιό μου θέλει μονάχα να δώσει ένα πολύ μικρό διέξοδο στη μοναξιά μου.

Marianna είπε...

@georgia sandi

Δεν έχω απάντηση,θέτω σχεδόν καθημερινά΄, στον εαυτό μου , το ίδιο ερώτημα. Προσπαθώ να μειώσω τους ρυθμούς της ζωής μου ( κυρίως τα ταξίδια) χωρίς να πάθω κατάθλιψη. Προχθές πήδηξα εμπόδιο με το άλογο μου (άρχισα ιππασία γύρω στα 50)και ήμουνα κατενθουσιασμένη, είχα νικήσει α)το φόβο β)την απροθυμία του σώματος μου να με ακολουθήσει. Τρομερή ψευδαίσθηση!
Θεωρούσα ότι το να μπορείς να το αποδεχθείς και γεράσεις με "σοφία" είναι απόδειξη πραγματικής ωριμότητας. Φοβάμαι ότι είμαι ανώριμη.Δεν αναφέρομαι σε αισθητικές επεμβάσεις, αυτό δεν το αντιμετώπισα ποτέ σαν ενδεχόμενο. Δυσκολεύομαι να δεχθώ ότι δεν μπορώ να κάνω ,ότι έκανα πριν από 10 χρόνια.
Πως να το αποδεχθείς χωρίς ταυτόχρονα να χάσεις την ζωντάνια σου και την διάθεση για "παιχνίδι";

GEORGIA SANDI είπε...

Αγαπητή Μαριάννα,
Σας ευχαριστώ για την απάντηση. Σήμερα αφιέρωσα λίγο χρόνο για να διαβάσω όλα τα posts που έχετε δημοσιεύσει. Σας συγχαίρω μέσα απ’ την καρδιά μου. Τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα κείμενά σας, συνδυάζοντας γνώση και αμεσότητα, είναι γεμάτα ανθρωπιά και ευαισθησία. Και ενδιαφέρουν όχι μόνο τους γιατρούς και τους διαβητικούς, αλλά σίγουρα ένα ευρύτερο κοινό, το κοινό που χαίρεται να προβληματίζεται και να γνωρίζει τις απόψεις των άλλων. Εύχομαι να συνεχίσετε να έχετε το χρόνο που απαιτεί το blogging – το ίδιο εύχομαι και στον εαυτό μου!
ΥΓ Copy-paste φράσης σας ενός post, που κίνησε την ψυχή μου, γιατί το έχω νιώσει κι εγώ – σε άλλο χώρο: «…η πληροφορία δεν αποτελούσε μόνο υλικό για νέα γνώση αλλά για προβληματισμό και δημιουργική σκέψη. Κάτι τέτοιο μου λείπει πολύ στο χώρο που κινούμαι.» Ζήλεψα!

GEORGIA SANDI είπε...

ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!