Τετάρτη, Απριλίου 11, 2007

Active Listening



Έχω αναφερθεί, σε προηγούμενο post, στο πόσο σημαντικό είναι να «ακούμε» τους ασθενείς μας, εμείς σαν θεραπευτές, (και γενικά να ακούμε ουσιαστικά αυτό που έχουν να μας πουν οι άνθρωποι γύρω μας).

Σε συνέχεια του προηγούμενου post, θα ήθελα να αναφερθώ σε μια πιο ειδική διαδικασία, που ονομάζεται ενεργός ακρόαση (active listening).

Η διαδικασία αυτή, μπορεί να αποτελέσει τον τρόπο για να ξεπεράσει κανείς το αδιέξοδο που προκύπτει στην επικοινωνία, όταν ένας από τους δύο μεταθέτει στον συνομιλητή του την δυσκολία που νιώθει για να πάρει αυτός απόφαση για κάποιο πρόβλημα του.

Η ενεργός ακρόαση δεν είναι μια παθητική αλλά μια δυναμική διαδικασία κατά την οποίαν αναλύουμε αμέσως όσα μας λέει ο συνομιλητής μας, προσπαθούμε να αντιληφθούμε την συναισθηματική φόρτιση που φέρουν, επαναδιατυπώνουμε αυτό που καταλάβαμε και το θέτουμε στην κρίση του συνομιλητή μας.

Η ενεργός ακρόαση συνεπάγεται την ικανότητα να ακούς με κατανόηση τόσο νοητική όσο και θυμική.

Βασικά χαρακτηριστικά της είναι:


• Αναγνώριση
• Αξιολόγηση
• Διερεύνηση
• Ερμηνεία- αποκωδικοποίηση
• Υποστήριξη

Νομίζω ότι η έννοια κλειδί είναι το να αντιληφθούμε την συναισθηματική φόρτιση που έχουν αυτά που μας λέει ο συνομιλητής μας. Με την επαναδιατύπωση, που εμπεριέχει και τον παράγοντα θυμικό, μπαίνουμε σε επίπεδο μετα-επικοινωνίας. Αυτό δίνει και στους δύο συνομιλητές την δυνατότητα να επικοινωνήσουν πάνω στον τρόπο που επικοινωνούν – και, σε δεύτερο χρόνο, να ασχοληθούν με αυτό καθαυτό το περιεχόμενο.

Έτσι στο παράδειγμα που είχα αναφέρει, με τον νέο που εκνευρίζεται μαζί μου επειδή πρέπει να προσθέσει άλλη μια ένεση ινσουλίνης για να καταφέρει να έχει καλή ρύθμιση χωρίς υπογλυκαιμίες, έχω τη δυνατότητα να του πω: «Αυτά είναι τα σύγχρονα συστήματα και μπορείς να το επιλέξεις ή να συνεχίσεις με αυτό που ήδη κάνεις, έχοντας όμως τα προβλήματα που ήδη ξέρεις» ή να επαναδιατυπώσω αυτό που μου είπε, ενσωματώνοντας, αποκωδικοποιώντας τον συναισθηματικό παράγοντα, θέτοντας το στην κρίση του για την ορθότητα της ερμηνείας μου.

Π.χ.: «Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι έχεις κουραστεί να ασχολείσαι τόσα χρόνια με το ζάχαρο σου, η προσθήκη μιας ακόμα ένεσης σου υπενθυμίζει την ατέρμονη φροντίδα που χρειάζεται το νόσημα σου. Θα ήθελες να μπορώ να σου προτείνω μια λύση που να απλοποιεί τα πράγματα για σένα ενώ εγώ σου προσθέτω κάτι, αντί να αφαιρέσω. Έχεις δίκιο να διαμαρτύρεσαι, δεν σου δίνεται η δυνατότητα να μπορείς να ‘ξεχάσεις’ ότι έχεις διαβήτη».

Χωρίς να παραιτηθώ από το εντατικοποιημένο σχήμα που έχω προτείνει (δεν είναι στο χέρι μου άλλωστε) αποφεύγω να αντιδικήσω με τον ασθενή μου, ο οποίος τα βάζει μαζί μου, ενώ στην πραγματικότητα αγανακτεί με το ότι έχει ένα χρόνιο νόσημα.

Στην καθημερινή μας ζωή συχνά βιώνουμε αυτή την «σύγχυση» ανάμεσα σε αυτό που λέγεται και στον τρόπο με τον οποίον λέγεται, από τον συνομιλητή μας.


Όσα αναφέρθηκαν παραπάνω δεν μπορούν πάντα να εφαρμοσθούν, λόγω αντικειμενικών συνθηκών (το είδος σχέσης που έχουν οι συνομιλούντες) ή και λόγω της δικής μας συναισθηματικής φόρτισης που κάνει την μετα- επικοινωνία πολύ δύσκολη.

Τουλάχιστον όμως, εκεί που οι ρόλοι είναι πιο διακριτοί, μια παρόμοια προσέγγιση μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση της συνεργασίας για όφελος και των δύο.


7 σχόλια:

paragrafos είπε...

Αντιγράφω από το ποστ:

"Έτσι στο παράδειγμα που είχα αναφέρει, με τον νέο που εκνευρίζεται μαζί μου επειδή πρέπει να προσθέσει άλλη μια ένεση ινσουλίνης για να καταφέρει να έχει καλή ρύθμιση χωρίς υπογλυκαιμίες"

------------------------

Εκλεκτή κα Μαριάννα,

δεν ξέρω πώς είναι το να ζει κάποιος με τον διαβήτη ή το να ζεις με κάποιον πρέπει καθημερινά να ρυθμίζει το σάχκαρο με ινσουλίνη (αν τα λέω σωστά).

Είμαι όμως δίπλα σε ένα πεντάχρονο παιδί που επιβιώνει χάρη σε ποικίλους περιορισμούς (ειδική δίατια) και τακτική ληψη φαρμάκων με πολλές παρενέργειες. Αυτό το γεγονός με έκανε να αναρωτηθώ "μας πώς είναι δυνατόν ένας νέος ή μια νέα να αντιδρούν ή ακόμα και να "τα βάζουν" με τον γιατρό τους, δηλαδή να του μεταθέτουν την ευθύνη;" Δεν ξέρουν ότι κάθε άνθρωπος οφείλει να αναλαμβάνει τις δικές του προσωπικές ευθύνες, στο μερίδιο που του αναλογούν;

Εδώ και πολύ καιρό με απασχολεί αυτο ζήτημα και ύστερα από πολλή σκέψη άρχισα νομίζω να κατανοώ την αντίδραση αυτών των νεων παιδιών που "αντιδρούν": εκεί που όλα ήταν καλά στη ζωή τους, ξαφνικά ήλθανε τα πάνω κάτω. (Σε αντίθεση με μας που ζουμε τους "περιορισμούς" σχεδό από τότε που γεννήθηκε το παιδί.)

Ενα νεαρό ατομο με διαβήτη, προφανώς θέλει να ζήσει όπως ζουσε πριν την εκδήλωση της ασθένειάς του και όχι και όχι όπως ζει "τώρα", δηλαδή με τους περιορισμούς της ασθένειάς του που τον αιφνιδίασε. Ενδεχομένως η σκέψη του να είναι προσηλωμένη στο "πριν" της ασθένειάς του. Και αυτό είναι αναμενόμενο για κάποιον που δεν γεννήθηκε ασθενής, άρα δεν ξεχνά τι σημαίνει να ζεις ξέγνοιαστα ως υγιής άνθρωπος.

Τελικά, έχετε απόλυτο δίκιο που σκέφτεστε την ψυχολογική δυναμική του ασθενούς. Από προσωπική πείρα έχω να πω ότι συχνά ο θεράπων γιατρός, όταν λειτουργεί ως ψυχολόγος (μετά λόγου γνώσεως) είναι πιο αποτελεσματικός από 100 "εξωγενείς" ψυχολόγους.

Αλλο να σου συμπαραστέκεται και να σε καθοδηγεί (και ψυχικά) ο θεραπων γιατρός, και άλλο ένας "εξωγενής" ψυχολόγος ο οποιος ασφαλώς είναι χρήσιμος για άλλα ζητήματα όπως πχ η διαχείριση των σχέσεων του ασθενούς με τους άλλους.

Η σχέση του ασθενούς με την ασθένειά του είναι μάλλον δουλειά του θεράποντος ιατρού, του ευσυνείδητου όμως, του καλλιεργημένου, του εκλεπτυσμένου, εκείνου που τιμά κάθε μέρα τον όρκο του. Και πόσοι είναι αυτοί και πόσοι οι ασθενείς...

Με πολλή αγάπη και εκτιμηση

Α.

Marianna είπε...

@paragrafos


Εχετε απόλυτα δίκιο.Οι νέοι που έχουν διαβήτη από πολύ μικρή ηλικία έχουν ενσωματώσει κατά κάποιο τρόπο, την πάθηση στην ζωή τους.Αυτό σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται σαν να έχουν συνηθίσει, άρα δεν τους πειράζει τόσο. Νομίζω ότι το πιο δύσκολο είναι γι αυτούς που εμφανίζουν το πρόβλημα της υγείας τους στην εφηβεία ή γύρω στα18- 20 τους χρόνια, τότε που ξεκινάει η διαδικασία αυτονόμησης απέναντι στην οικογένεια , έχοντας τελειώσει το σχολείο.

darkcat είπε...

Έχετε απόλυτο δίκιο. Η ψυχολογική διάθεση του ασθενούς και η ανάλογη αντιμετώπιση απο τον θεράποντα ιατρό είναι πολυ σημαντική. Δεν μπορώ να διανοηθώ πως αισθάνονται τα παιδιά πολύ μικρής ηλικίας που έχουν διαβήτη και έχουν αναγκαστεί να λειτουργούν με "κανόνες" και περιορισμούς χωρίς, ίσως, να καταλαβαίνουν το γιατί. Το ίδιο ισχύει και για τους γονείς που πολλές φορές δεν μπορούν να δεχτούν ότι συνέβει αυτό στο παιδί τους. Ειδικά όταν τα παιδιά φτάνουν σε μια ηλικία, όπως η εφηβεία, και αντιλαμβάνονται τη διαφορετικότητά τους. Στον εαυτό μου έχω παρατηρήσει, τουλάχιστον για πολλά χρόνια εγώ δεν έζησα με περιορισμούς, υπάρχουν, όμως, πολλές φορές που οι αντιδράσεις μου και οι ψυχολογικές μου διακυμάνσεις είναι πολυ έντονες. Όταν, πρόσφατα, πέθανε ο πατέρας μου το τελευταίο πράγμα που σκεφτόμουν ήταν η αντιμετώπιση του διαβήτη μου. Το ότι έπρεπε να το σκεφτώ ενώ δεν ήθελα, ήταν για μένα πολύ βασανιστικό. Το ότι έπρεπε να κάνω τέσσερις ινσουλίνες την ημέρα, αυτό ήταν ίσως το λιγότερο γιατί οι ενέσεις είναι ανώδυνες, αλλά έπρεπε να φάω κάτι παράλληλα και να το έχω συνέχεια στο μυαλό μου, αυτό ήταν το χειρότερο. Για να συνοψίσω, θέλω να πω πως ο γιατρός πρέπει να ακούει τον ασθενή και πολλές φορές να μπαίνει στη διαδικασία να "διαβάζει" και πίσω απο τις λέξεις που εκφράζει ο ασθενής. Τις περισσότερες φορές αυτό που εκφράζουμε δεν είναι αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Χρειάζεται προσπάθεια και απο τις δύο πλευρές. Και απο την πλευρά του γιατρού και απο την πλευρά του ασθενούς.

paragrafos είπε...

Αγαπητή κα Μαριάννα, καλή σας μέρα!

Δώσαμε τη διεύθυνση του μπλογκ σας σε έναν φίλο του συντρόφου μου. Ο φίλος μας αυτός προ ενός έτους, περίπου, πήρε την ειδικότητα του Νευρολόγου.

Δεν μπόρεσε ακόμα να συνδεθεί με το διαδίκτυο επειδή είναι μέρα-νύχτα δίπλα από τον πατέρα του (σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο της κακιάς ώρας) που πάσχει από ανίατη ασθένεια εδώ και είκοσι χρόνια - τώρα όμως η κατάστασή του είναι πολυ-πολύ ασχημη.

Αυτός ο άνθρωπος-γιατρός είναι 42 χρονών. Έκτός από την ιατρική έχει άλλα δυο πτυχία κοινωνικών επιστημών. Τώρα που ήλθε η ώρα να εργαστεί, προτίμησε να σταθεί δίπλα στον πατέρα του, παρά να ξεκινήσει την καριέρα του.

Ανήκει στη σχολή σας, είνα Άνθρωπος-γιατρός με παιδεία. Από την άλλη μεριά, ανησυχούμε που ακόμα δεν μπήκε στην αγορά εργασίας. Δεν ανησυχούμε τόσο γι΄ αυτόν όσο για την ελληνική κοινωνία που έχει τόση ανάγκη από επιστήμονες/ανθρώπους του είδους του.

Ελπίζω (μόλις του το επιτρέψουν οι συνθήκες) σύντομα να καταφέρει να μπει στο διαδικτυο και να μελετήσει τα κείμενά σας.

Μέχρι τότε, ρωτάει ο σύντροφός μου αν έχετε κάποια συμβουλή να του μεταφέρουμε. Βλέπετε, τον νοιαζόμαστε, είναι σπάνιος άνθρωπος και παρά τις χρήσιμες υπηρεσίες που προσφέρει στον ταλαίπωρο πατέρα του, δεν νομίζω ότι η ανεργία του τον ικανοποιεί ιδιαίτερα.

Υπάρχει χρυσή τομή;

Συγγνώμη αν άλλαξα θέμα.

Με πολλή αγάπη και εκτίμηση

Α.

Marianna είπε...

@paragafos said....
Μέχρι τότε, ρωτάει ο σύντροφός μου αν έχετε κάποια συμβουλή να του μεταφέρουμε.
--------------------

Συμβουλή δεν θα μπορούσα να εκφράσω, μια και δεν ξέρω καθόλου τον άνθρωπο και τις συνθήκες ζωής του. Αυτό που μπορώ, είναι να αποτολμήσω να κάνω μερικές σκέψεις, μπορεί να βοηθήσουν εσάς που τον ξέρετε καλύτερα, στο να τον συμβουλέψετε.

Διαβάζοντας το σχόλιο σας , η πρώτη μου σκέψη ήταν "γιατί πρέπει να αναστείλει κάποιος την καριέρα του για να φροντίσει κάποιον δικό του. Μήπως υπάρχει εδώ μια υπερβολή;"

Εχει χρειαστεί σε δύο περιπτώσεις να συνοδεύσω στο εξωτερικό, για μεγάλο διάστημα, τους πιο δικούς μου ανθρώπους, για σοβαρότατα νοσήματα,ζορίστηκα αλλά δεν εγκατέλειψα την δουλειά μου. Δεν μιλάω θεωρητικά, ξέρω τι σημαίνει να αντιμετωπίζεις απειλή θανάτου και παρόλαυτά να δουλεύεις.

Το σημείο από το οποίο ξεκινάει ο καθένας μας, για να αντιμετωπίσει το θέμα απώλεια δικού μας ανθρώπου και μάλιστα γονέα, είναι εντελώς ιδιαίτερο.

Μπορεί να πιστεύουμε ότι δεν έχουμε ξεπληρώσει κάποιο χρέος απέναντι τους και τώρα , με την συνεχή παρουσία μας και την θυσία της δικής ζωής, το ξεπληρώνουμε.
Μπορεί να πιστεύουμε οτι με το να είμαστε δίπλα τους 24 ωρες το 24 ωρο θα μας είναι πιό εύκολο να τους αποχωριστούμε, ή οτι μόνο έτσι θα έχουμε έλεγχο ότι όλα έγιναν σωστά.

Εχω δει πολλούς ανθρώπους,σε μεγάλη ηλικία, να καταρρέουν στο ενδεχόμενο να χάσουν τον υπέργηρο πατέρα ή μητέρα τους. Νομίζω ότι οι λόγοι,αυτής της μάλλον υπερβολικής αντίδρασης, ξεπερνάνε το "τον/ την αγαπούσε πολύ".

Με όλα αυτά θέλω να πώ ότι όταν παρεμβαίνει κανείς σε τέτοιες σχέσεις και συμπεριφορές, πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός γιατι μπορεί,άθελα του, να ακουμπήσει αδέξια, σε ιδιαίτερα ευαίσθητες περιοχές.

paragrafos είπε...

@ Marianna

Την ίδια άποψη έχουμε κι εμείς. Το ζήτημα είναι λεπτό και το χρέος απέναντι στον άρρωστο πατέρα δεν θα έπρεπε κανονικά να συγκρούεται με την καριέρα, ιδίως όταν πρόκειται για κάποιον που τελείωσε την ειδικότητα και ειναι άνεργος!

Κι αν πήρα το θάρρος να θέσω εδώ το ζήτημα επειδή πρώτον σας θεωρώ πολυ σημαντικό επιστήμονα και άνθρωπο, άρα η γνώμη σας έχει ξεχωριστή θέση στη σκέψη μου. Αναμφίβολα η κατάστασή του είναι περίπλοκη. Ομως και αυτα που μας είπαμε είναι πολυ υποβοηθητικά. Μας βοηθάνε κι εμάς να είμαστε σταθεροί στις θέσεις μας.

Σας ευχαριστούμε πολυ

με πολλή αγάπη και εκτίμηση

Α.

Το σωστό να λέγεται είπε...

Ο πατέρας του φίλου σας τον έχει αυτή τη στιγμή μεγαλύτερη ανάγκη απο την κοινωνία.
Πιθανόν ο λόγος που έγινε γιατρός το οφείλει στον πατέρα του.
Ίσως πάλι με τόσα χρόνια σπουδών δεν μπόρεσε να φροντίσει τον πατέρα του αλλά τώρα που τελείωσε μπορεί.

Μπορούμε να κάνουμε πολλές υποθέσεις αλλά η αλήθεια είναι ότι όταν θυσιάζεις την οικογένειά σου για την καριέρα σου αργά ή γρήγορα όσο και επαγγελματίας να είσαι το μετανιώνεις, αν βέβαια έχεις κατορθώσει να παραμείνεις άνθρωπος και όχι ένα βιογραφικό.

Τον θαυμάζω τον φίλο σας γιατί ξέρει ποιές είναι οι προτεραιότητές του.
Πολλά παιδιά σήμερα δεν τις γνωρίζουν και είναι αχάριστα στους ασθενείς γονείς τους.

Έχουν δεί απάνθρωπες συμπεριφορές προς γονείς τα μάτια μου.
Μια σκέτη αηδία!