Κυριακή, Απριλίου 15, 2007

Μαντζούνια



Το Νοσοκομείο που εργάζομαι, βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, Πειραιώς και Σωκράτους γωνία. Αν κατηφορίσει κανείς την Σωκράτους προς το Μοναστηράκι, βρίσκεται μετά από λίγα μέτρα, σε περιβάλλον που θυμίζει Μαρόκο ή Τυνησία.

Υπάρχουν τρία τέσσερα παλαιότατα καταστήματα με «εδώδιμα και αποικιακά» όπου μπορεί να βρει κανείς, μέσα σε τεράστια τσουβάλια, ή κρεμασμένα από το ταβάνι, ό,τι μπορεί να φανταστεί σε μπαχαρικά, τσάγια, βότανα, μυρωδικά και άλλα πολλά.

Πριν μερικές μέρες βρέθηκα εκεί, λίγο για να χαζέψω αλλά και για να ψάξω σπάνια αφεψήματα. Παρατήρησα ότι σε κάθε τσουβάλι, εκτός από την ονομασία του φυτού, υπήρχε και η ένδειξη του σε ποια νόσο ενδείκνυται.

Υπήρχαν όλες οι ειδικότητες, αρχής γενομένης της δικιάς μου : για ζάχαρο, για χοληστερίνη, για τον προστάτη, για πέτρες (άλλο για της χολής και άλλο για αυτές των νεφρών). Υπήρχαν και ειδικότητες που δεν έχουμε στο νοσοκομείο μας : για δυσμηνόρροια, ή για αλλεργίες.

Την ώρα που χάζευα, μπήκε κάποιος κύριος και ζήτησε να του συστήσουν κάτι για το ζάχαρο. Η έκπληξη μου ήταν απίστευτη όταν άκουσα την ερώτηση του υπεύθυνου του καταστήματος : «έχετε ζάχαρο πάνω ή κάτω από 200;» «Τις περισσότερες φορές πάνω από 200» ήταν η απάντηση. Τότε ο άλλος, με απόλυτη αυτοπεποίθηση, του είπε: «αυτό θα πάρετε».

Δεν ξέρω πως κρατήθηκα να μην επέμβω και να πω: πάρε άνθρωπε μου κανένα αντιδιαβητικό χάπι, να το ρυθμίσεις το ζάχαρο σου!

Υποθέτω ότι στο χώρο εκείνο, δεν είχα καμία ελπίδα να εισακουσθώ. Το πιο πιθανό θα ήταν να δεχθώ φραστική επίθεση του τύπου: « ό,τι κάνει η φύση, δεν το φτάνει κανένα φάρμακο!».

Τι μας κάνει, άλλους περισσότερο άλλους λιγότερο να εμπιστευόμαστε απόλυτα τα διάφορα «μαντζούνια» ενώ παράλληλα παρατηρείται τεράστιο πρόβλημα στην συμμόρφωση των ασθενών για την τακτική λήψη των φαρμάκων τους;

Δεν αναφέρομαι σε καταστάσεις όπου η ιατρική αδυνατεί να προσφέρει οιαδήποτε βοήθεια. Τότε είναι αυτονόητο ότι ο απελπισμένος άνθρωπος θα δοκιμάσει το οτιδήποτε, προκειμένου να διατηρήσει την ελπίδα μιας βελτίωσης.

Αναφέρομαι σε αυτούς που τους φέρνουν σε διαβητικό κώμα, γιατί αντί για δισκία ή ινσουλίνη, πίνουν το ζουμί από βρασμένα νεράντζια (υποθέτω ότι έχει να κάνει με το ότι το πικρό θα νικήσει το γλυκό).

Αυτούς που καταλήγουν με επίσχεση ούρων γιατί προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την υπερτροφία του προστάτη τους, όχι χειρουργικά, αλλά με βότανα.

Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά , πολλές φορές με τραγικές συνέπειες, εκεί όπου οι ασθενείς διακόπτουν την χημειοθεραπεία προς χάριν κάποιου περίεργου σκευάσματος, που μόνο αυτός που το πουλάει ξέρει πως δρα.

Όμως δεν υπάρχει και κάποια δόση αλήθειας σχετικά με την ευεργετική δράση που έχουν αυτές οι ουσίες;

Σίγουρα, ναι.

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε εργασία, σε πολύ έγκριτο Αμερικανικό περιοδικό , σχετικά με την ευεργετική δράση της κανέλλας στον διαβήτη τύπου 2.

Πριν από μερικά χρόνια το Lancet, από τα σοβαρότερα ιατρικά περιοδικά, δημοσίευσε μελέτη που έδειχνε μείωση των επιπέδων χοληστερίνης, μετά από κατανάλωση φασκόμηλου.

Το σκόρδο χρησιμοποιείται από ετών για την αντιμετώπιση της υπέρτασης. Τελευταία κυκλοφορούν σκευάσματα που περιέχουν τις ευεργετικές ουσίες του σκόρδου, χωρίς την δυσάρεστη οσμή του.

Όλα αυτά και αρκετά άλλα παραδείγματα, αφορούν κατά κανόνα, ήπιες καταστάσεις, όπου το πρόβλημα βρίσκεται σε αρχικά στάδια με μικρή απόκλιση των τιμών από το φυσιολογικό και βέβαια όχι για κάθε πάθηση.

Η πιο αυτονόητη απάντηση, είναι ίσως, το ότι θεωρούμε ότι τα προϊόντα της φύσης είναι αγνά «φυσικά» και ως εκ τούτου αθώα, σε σχέση με τις χημικές ουσίες των φαρμάκων.

Αυτό δεν είναι καθόλου έτσι! Το διαβολόχορτο που έφαγαν πριν από μερικούς μήνες κάποιοι, τους έστειλε στην εντατική και φαίνεται ότι γλίτωσαν από το θάνατο , στο παραπέντε, λόγω της έγκαιρης και αποτελεσματικής Ιατρικής φροντίδας.

Η κανέλλα που ανέφερα παραπάνω είναι τοξική, αν καταναλωθεί σε μεγαλύτερες από την συνιστώμενη δόση.

Πολλοί είναι αυτοί που εμφανίζουν έντονη αλλεργία σε αθώα βότανα, όπως το τσάι του βουνού και το φασκόμηλο.

Η θυσία στην οποίαν υποβάλλονται οι άνθρωποι προκειμένου να πάρουν κάποια ουσία που θεωρούν ευεργετική, είναι πολλαπλάσια αυτής του να πάρουν ένα σκεύασμα από το φαρμακείο. Ξοδεύουν χρήματα για να αγοράσουν βασιλικό πολτό, καταπίνουν καθημερινά πρωί νηστικοί, κοκτέιλ από βρασμένα νεράντζια και γρεϊπφρούτ, βράζουν χαρούπια και πίνουν το ζουμί, καθώς και ένα σωρό άλλα πράγματα, προκειμένου να μην πάρουν κάποιο χάπι.

Διερωτώμαι τι μας κάνει το 2007, και ενώ απολαμβάνουμε και καταναλώνουμε τόσα τεχνολογικά επιτεύγματα κάθε στιγμή της ζωής μας, να αναζητάμε στα μπακάλικα της Σωκράτους λύσεις στα προβλήματα της υγείας μας.

Τετάρτη, Απριλίου 11, 2007

Active Listening



Έχω αναφερθεί, σε προηγούμενο post, στο πόσο σημαντικό είναι να «ακούμε» τους ασθενείς μας, εμείς σαν θεραπευτές, (και γενικά να ακούμε ουσιαστικά αυτό που έχουν να μας πουν οι άνθρωποι γύρω μας).

Σε συνέχεια του προηγούμενου post, θα ήθελα να αναφερθώ σε μια πιο ειδική διαδικασία, που ονομάζεται ενεργός ακρόαση (active listening).

Η διαδικασία αυτή, μπορεί να αποτελέσει τον τρόπο για να ξεπεράσει κανείς το αδιέξοδο που προκύπτει στην επικοινωνία, όταν ένας από τους δύο μεταθέτει στον συνομιλητή του την δυσκολία που νιώθει για να πάρει αυτός απόφαση για κάποιο πρόβλημα του.

Η ενεργός ακρόαση δεν είναι μια παθητική αλλά μια δυναμική διαδικασία κατά την οποίαν αναλύουμε αμέσως όσα μας λέει ο συνομιλητής μας, προσπαθούμε να αντιληφθούμε την συναισθηματική φόρτιση που φέρουν, επαναδιατυπώνουμε αυτό που καταλάβαμε και το θέτουμε στην κρίση του συνομιλητή μας.

Η ενεργός ακρόαση συνεπάγεται την ικανότητα να ακούς με κατανόηση τόσο νοητική όσο και θυμική.

Βασικά χαρακτηριστικά της είναι:


• Αναγνώριση
• Αξιολόγηση
• Διερεύνηση
• Ερμηνεία- αποκωδικοποίηση
• Υποστήριξη

Νομίζω ότι η έννοια κλειδί είναι το να αντιληφθούμε την συναισθηματική φόρτιση που έχουν αυτά που μας λέει ο συνομιλητής μας. Με την επαναδιατύπωση, που εμπεριέχει και τον παράγοντα θυμικό, μπαίνουμε σε επίπεδο μετα-επικοινωνίας. Αυτό δίνει και στους δύο συνομιλητές την δυνατότητα να επικοινωνήσουν πάνω στον τρόπο που επικοινωνούν – και, σε δεύτερο χρόνο, να ασχοληθούν με αυτό καθαυτό το περιεχόμενο.

Έτσι στο παράδειγμα που είχα αναφέρει, με τον νέο που εκνευρίζεται μαζί μου επειδή πρέπει να προσθέσει άλλη μια ένεση ινσουλίνης για να καταφέρει να έχει καλή ρύθμιση χωρίς υπογλυκαιμίες, έχω τη δυνατότητα να του πω: «Αυτά είναι τα σύγχρονα συστήματα και μπορείς να το επιλέξεις ή να συνεχίσεις με αυτό που ήδη κάνεις, έχοντας όμως τα προβλήματα που ήδη ξέρεις» ή να επαναδιατυπώσω αυτό που μου είπε, ενσωματώνοντας, αποκωδικοποιώντας τον συναισθηματικό παράγοντα, θέτοντας το στην κρίση του για την ορθότητα της ερμηνείας μου.

Π.χ.: «Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι έχεις κουραστεί να ασχολείσαι τόσα χρόνια με το ζάχαρο σου, η προσθήκη μιας ακόμα ένεσης σου υπενθυμίζει την ατέρμονη φροντίδα που χρειάζεται το νόσημα σου. Θα ήθελες να μπορώ να σου προτείνω μια λύση που να απλοποιεί τα πράγματα για σένα ενώ εγώ σου προσθέτω κάτι, αντί να αφαιρέσω. Έχεις δίκιο να διαμαρτύρεσαι, δεν σου δίνεται η δυνατότητα να μπορείς να ‘ξεχάσεις’ ότι έχεις διαβήτη».

Χωρίς να παραιτηθώ από το εντατικοποιημένο σχήμα που έχω προτείνει (δεν είναι στο χέρι μου άλλωστε) αποφεύγω να αντιδικήσω με τον ασθενή μου, ο οποίος τα βάζει μαζί μου, ενώ στην πραγματικότητα αγανακτεί με το ότι έχει ένα χρόνιο νόσημα.

Στην καθημερινή μας ζωή συχνά βιώνουμε αυτή την «σύγχυση» ανάμεσα σε αυτό που λέγεται και στον τρόπο με τον οποίον λέγεται, από τον συνομιλητή μας.


Όσα αναφέρθηκαν παραπάνω δεν μπορούν πάντα να εφαρμοσθούν, λόγω αντικειμενικών συνθηκών (το είδος σχέσης που έχουν οι συνομιλούντες) ή και λόγω της δικής μας συναισθηματικής φόρτισης που κάνει την μετα- επικοινωνία πολύ δύσκολη.

Τουλάχιστον όμως, εκεί που οι ρόλοι είναι πιο διακριτοί, μια παρόμοια προσέγγιση μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση της συνεργασίας για όφελος και των δύο.